Sterylizacja antykoncepcyjna w pytaniach i odpowiedziach. Część 2

Dziś prezentuję trzeci odcinek cyklu poświęconego sterylizacji antykoncepcyjnej. W poniedziałek opisałam historie kobiet, które poddały się zabiegowi, a we wtorek Ania wyjaśniała w poście, jak wygląda sterylizacja od strony medycznej. Ten post jest jego rozwinięciem. Warto najpierw przeczytać część pierwszą, bo zostały w niej wytłumaczone terminy, które pojawiają się również tutaj. Tym razem skupimy się na samym zabiegu – wyjaśnimy, jak wygląda jego przebieg i późniejsza rekonwalescencja. Pokażemy zdjęcia blizn tuż po zabiegu i po upływie kilku lat. A na końcu znajdziecie listę pytań, które warto zadać podczas rozmowy z lekarzem lub innym przedstawicielem wybranej przez was kliniki.

Tekst: Ania, czytelniczka Bezdzietnika

Czy przed zabiegiem sterylizacji antykoncepcyjnej trzeba odstawić antykoncepcję hormonalną?

Jeśli stosuje się antykoncepcję hormonalną, nie należy jej odstawiać. Przed zabiegiem jest wykonywany test ciążowy, jednak bardzo wczesna ciąża może nie być na nim wykryta. Jeśli kobieta była już przed zabiegiem w ciąży, będzie w niej również po zabiegu. Dlatego nie należy odstawiać antykoncepcji i zwiększać ryzyka zajścia w ciążę. Jeśli planuje się zrezygnować z dalszego brania antykoncepcji hormonalnej, należy to zrobić dopiero od pierwszego okresu po sterylizacji antykoncepcyjnej [01].

Spirala może być wyciągnięta w trakcie zabiegu, ale wtedy należy używać innej metody antykoncepcji przez 7 dni przed wyciągnięciem spirali (to jest standardowa procedura przy wyciąganiu spirali) by uniknąć niechcianej ciąży [02].

Czy należy wykonać jakieś badania jeszcze w Polsce, przed przyjazdem do kliniki?

To zależy od konkretnej kliniki. Niektóre chcą, aby pacjentka wykonała badania w Polsce, w innych klinikach robi się je na miejscu. Jeśli jakieś badania są konieczne, klinika powinna poinformować o tym podczas umawiania się na zabieg.

Czy są jakieś dodatkowe procedury wydłużające wykonanie zabiegu, na przykład obowiązkowa rozmowa z psychologiem?

O wszelkich koniecznych przed zabiegiem procedurach pracownicy kliniki powinni poinformować wcześniej, kiedy umawiamy się na zabieg. W niektórych krajach konsultacja z psychologiem jest obowiązkowa, w innych nie. Zawsze warto o to zapytać.

Jaka jest orientacyjna cena zabiegu sterylizacji antykoncepcyjnej?

Cena zależy od kraju, w którym wykonujemy sterylizację antykoncepcyjną, oraz od konkretnej kliniki. Orientacyjnie, cena samego zabiegu wynosi ok. 560-650 euro (2500 – 2900 zł). Do tego należy doliczyć koszt dojazdu do kliniki, ewentualne koszty hotelu oraz koszt zdjęcia szwów w Polsce (jeśli będą użyte nierozpuszczalne).

Czy wybierając się do kliniki, trzeba zabrać osobę towarzyszącą?

Kilka kobiet, z którymi rozmawiałyśmy, zdecydowało się pojechać w pojedynkę, więc da się to zrobić. Jeżeli jednak jest taka możliwość, lepiej zabrać ze sobą kogoś zaufanego – tuż po sterylizacji pacjentki bywają senne, osłabione i obolałe. Niektóre kliniki wymagają, by osoba towarzysząca odebrała kobietę po zabiegu. Na pewno po wybudzeniu się z narkozy nie można prowadzić samochodu.

Jaki rodzaj znieczulenia może być wykorzystany podczas zabiegu?

Sterylizacja antykoncepcyjna może być wykonywana w znieczuleniu ogólnym (narkoza) lub w znieczuleniu miejscowym z sedacją (uśpieniem). To, jaka metoda zostanie wykorzystana, zależy od kliniki.

Jak wygląda typowy zabieg sterylizacji antykoncepcyjnej?

Warto pamiętać, że każdy zabieg będzie wyglądał trochę inaczej w zależności od przyjętych procedur, wybranej metody oraz sposobu znieczulenia – dokładne informacje powinna podać klinika. Poniższy opis dotyczy przykładowego zabiegu sterylizacji antykoncepcyjnej wykonywanej laparoskopowo w znieczuleniu ogólnym.

Do kliniki należy zgłosić się z rana, będąc na czczo. To ważne, bo jedzenie zalegające w żołądku podczas znieczulenia ogólnego może spowodować wymioty. Pielęgniarka zmierzy temperaturę i wykona wszystkie niezbędne badania. Na rękę zostanie założony wenflon, przez który będą podawane środki medyczne. Na nogi czasami zakłada się pończochy uciskowe lub nogi mogą zostać obwiązane specjalnymi bandażami, by zapobiec zakrzepom. Pacjentki, w zależności od historii medycznej, mogą – w ramach profilaktyki zakrzepowej – otrzymać zastrzyk lekko rozrzedzający krew (bywa, że taki zastrzyk trzeba również zrobić sobie samej jakiś czas po zabiegu). 

Przed zabiegiem trzeba się przebrać w fartuch operacyjny. Lekarz wykonujący sterylizację, prawdopodobnie przyjdzie porozmawiać i odpowiedzieć na pytania pacjentki, poprosi też o ostateczne potwierdzenie zgody na zabieg. Znieczulenie zostanie podane albo dożylnie, albo przez maskę. Od tego momentu pacjentka będzie już nieprzytomna. W czasie sterylizacji pacjentka może mieć założony cewnik, który zostanie usunięty po zabiegu. 

Tuż po wybudzeniu kobieta może być senna i ociężała. Mogą też pojawić się mdłości jako reakcja na znieczulenie. Niektóre kobiety opowiadają, że tuż po zabiegu nic ich nie bolało (bo działało jeszcze znieczulenie), inne mówiły, że jak tylko się obudziły, poczuły ból. Jeśli boli, należy to zgłosić, wtedy zostaną podane środki przeciwbólowe. Jeżeli będzie to już bezpieczne, pacjentka dostanie coś do picia, a pielęgniarka pomoże jej się przejść.

Jeżeli kobieta po sterylizacji czuje się dobrze, jest wypisywana z kliniki. Przez 24 godziny po zabiegu nie można m.in. pracować, prowadzić samochodu ani pić alkoholu [01]. 

Czy po zabiegu zostaje się w klinice, czy można od razu wracać do domu?

W większości przygranicznych klinik pacjentki zostają wypisane do domu jeszcze tego samego dnia, po południu. W niektórych krajach zostają na noc. Jeśli ma się daleko do domu, warto zarezerwować sobie nocleg w okolicznym hotelu, by uniknąć męczącej podróży bezpośrednio po zabiegu.

Jak wygląda kontrola po zabiegu?

Jeśli do zszycia użyto nierozpuszczających się szwów, trzeba będzie je zdjąć (najpewniej tydzień po zabiegu). Można się z tym zgłosić do prywatnej przychodni w Polsce.

Jak długo trwa proces rekonwalescencji?

Przebieg rekonwalescencji zależy od konkretnej osoby. Niektóre kobiety już tydzień po zabiegu czują się dobrze, inne nawet miesiąc później odczuwają ból w okolicach blizn. Każde ciało goi się w innym tempie. 

Należy się spodziewać, że przez pierwszych kilka dni będzie bolało przy schylaniu się i chodzeniu. Lekarz prawdopodobnie zaleci środki przeciwbólowe. Po sterylizacji, przez przynajmniej dwa tygodnie, należy unikać podnoszenia ciężarów, jeżeli więc kobieta pracuje fizycznie, powinna wziąć dwa tygodnie urlopu. Do biurowej pracy niektóre kobiety wracają już po kilku dniach, inne potrzebują więcej czasu na rekonwalescencję.

Jak wyglądają miejsca nacięć po zabiegu laparoskopii?

Kilka przykładowych zdjęć tuż po zabiegu:
I did it! Three little cuts, only 30 minutes,
and I’m NEVER having children!
Bilateral Salp at 19
[26F bilateral salpingectomy] – I did the thing!

Dla porównania: blizny tuż po zabiegu oraz po dłuższym czasie:
Getting Fixed: One Year Later
My Sterilization Experience: Part 4

Jak długo trzeba się zabezpieczać po zabiegu?

Należy kontynuować stosowanie wcześniejszej metody antykoncepcji do pierwszego okresu po zabiegu. Jajowody są zablokowane od razu, ale jeśli np. komórka jajowa zdążyła się przemieścić za miejsce blokady jeszcze przed zabiegiem, ciągle możliwe jest zapłodnienie, stąd należy się dodatkowo zabezpieczać do pierwszej miesiączki po zabiegu.

Czy otrzymam jakieś zaświadczenie lekarskie o przeprowadzonym zabiegu?

To zależy od kliniki, warto się dopytać o to przed zabiegiem. Jedne kliniki wystawiają takie zaświadczenia, inne nie. Czasami można je odebrać tuż po zabiegu, w recepcji kliniki, innym razem wypis przychodzi pocztą, na podany w klinice adres.

Czy ginekolog (lub inny lekarz) domyśli się, że kobieta miała zrobioną sterylizację antykoncepcyjną?

Po zabiegu laparoskopowym zostaną na zawsze małe blizny w dosyć charakterystycznej konfiguracji, więc jeśli lekarz będzie widział brzuch, jest spora szansa, że się domyśli. Silikonowa opaska i klipsy będą na pewno widoczne na zdjęciu rentgenowskim [03].

Czy istnieje jakakolwiek sytuacja, w której powinnam przyznać się, że miałam sterylizację antykoncepcyjną (np. w razie jakiś badań, operacji, innych zabiegów, doboru leków)?

Na pewno trzeba powiedzieć lekarzowi o sterylizacji w przypadku wykonywania innego zabiegu w jamie brzusznej. Jeśli sterylizacja była robiona za pomocą urządzeń medycznych (opaska/klipsy), przed wykonaniem zdjęć rentgenowskich czy rezonansu magnetycznego należy poinformować o tym personel – w ramach informowania o wszystkich innych ciałach obcych znajdujących się w organizmie. Sterylizacja antykoncepcyjna nie wpływa na wyniki badania krwi czy moczu. Jednak ogólnie, jeśli lekarz czy osoba wykonująca badanie, pyta o historię medyczną, dla własnego bezpieczeństwa należy przedstawić pełny obraz. Lekarze najlepiej wiedzą, jakie informacje są dla nich ważne, a jakie nie. 

Czy można po zabiegu używać antykoncepcji hormonalnej (w celu regulacji hormonów)?

Ponieważ sterylizacja antykoncepcyjna nie ma wpływu na gospodarkę hormonalną, nic nie stoi na przeszkodzie, by po zabiegu używać antykoncepcji hormonalnej (tabletek, wkładek domacicznych itd.). [04].

Czy skuteczność sterylizacji zmniejsza się wraz z upływem czasu?

Sterylizacja antykoncepcyjna nie staje się mniej skuteczna z czasem. Szansa na zajście w ciążę po sterylizacji jest ogólnie bardzo mała, ale dodatkowo zmniejsza się z czasem. Z tych nielicznych przypadków niechcianych ciąż 70% przydarzy się przed upływem 5 lat od zabiegu [05].

PYTANIA, KTÓRE WARTO ZADAĆ PRZED WYBOREM KLINIKI:

Informacje, jakie uzyskamy w odpowiedzi na poniższe pytania, zależą od kliniki, w której przeprowadzany jest zabieg (a czasami nawet od lekarza, który go wykonuje). Absolutnie nie trzeba znać odpowiedzi na wszystkie wymienione pytania, by zdecydować się na zabieg. To jedynie sugestia, o co warto zapytać.

Pytania o metodę:

• Jaką metodą będzie wykonywana sterylizacja (koagulacja bipolarna, silikonowa opaska, klips Filshie, klips Hulka, usunięcie fragmentu jajowodu, usunięcie jajowodów czy jeszcze jakaś inna metoda)?
• Jaką metodą lekarz dostanie się do jamy brzusznej (laparoskopia, minilaparotomia czy jeszcze inaczej) i ilu nacięć można się spodziewać?
• Jaki rodzaj znieczulenia będzie wykorzystany (znieczulenie ogólne, znieczulenie miejscowe i sedacja czy jeszcze jakaś inna metoda znieczulenia)?
• Jaki rodzaj szwów będzie używany podczas zabiegu – czy się rozpuszczą, czy trzeba będzie zgłosić się już w Polsce na ich usunięcie?

Pytania o badana:

• Czy należy wykonać jakieś badania jeszcze w Polsce?
• Jeśli nie trzeba wykonywać badań w Polsce, to czy istnieje możliwość, że na badaniu wykonywanym na miejscu wyjdą złe wyniku, które uniemożliwią przeprowadzenie zabiegu? Jeśli tak, to co z kosztami odwołanego zabiegu?

Pytania o przebieg:

• Czy można wszystko załatwić w ramach jednej wizyty czy trzeba przyjeżdżać więcej razy?
• Jakich dolegliwości można spodziewać się po zabiegu określoną metodą?
• Czy w klinice może przebywać osoba towarzysząca?
• Kiedy będzie można opuścić klinikę po zabiegu?
• Jakich zaleceń trzeba będzie przestrzegać po sterylizacji?

Pytania o ograniczenia:

• Czy są jakieś wymogi, na przykład minimalny wiek/ilość dzieci?
• Czy potrzebna jest wizyta u psychologa?
• Czy trzeba odczekać jakiś czas między umówieniem wizyty a zabiegiem?

Pytania o koszt:

• Jaki jest koszt zabiegu i co się w niego wlicza (koszt badań)?
• Czy podczas sterylizacji może wydarzyć się coś, co zwiększy cenę zabiegu?
• Komplikacje w czasie zabiegu są bardzo rzadkie, ale mogą wystąpić. Czy w razie wystąpienia takich problemów dalsza pomoc medyczna jest udzielana w klinice czy jest konieczność przewiezienia do szpitala? W obu przypadkach – jaki jest koszt?

O prawnych aspektach sterylizacji antykoncepcyjnej można poczytać w postach:  „Dlaczego sterylizację antykoncepcyjną należy uznać za zgodną z prawem” oraz „Salpingotomia i wazektomia na życzenie – legalne czy nie? Rozmowa z prawnikiem”.

Rysunek: Katarzyna Drewek-Wojtasik

Bibliografia:

[01] Laparoscopic Sterilisation – NHS Information for patients and visitors
[02] Intrauterine device (IUD) – Your contraception guide – NHS
[03] Foreign Bodies in the Female Reproductive Tract
[04] Topic Tuesday: Can I still take birth control to help with acne if I get a tubal ligation done
[05] Female sterilization failure: Review over a decade and its clinicopathological correlation